Η νηστεία ως απελευθέρωση και λύτρωση
Η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου και ιδιαιτέρως της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι, κατά τους Αγίους Πατέρες, μία πνευματική πορεία προς την Ανάσταση.
Η όλη ορθόδοξος εκκλησιαστική ζωή και πορεία του πιστού Χριστιανού επιδιώκει και αποβλέπει στην συνάντησή του με τον Αναστάντα Κύριο.
Αυτή η πορεία προς αυτήν την συνάντηση αναπτύσσεται ασκητικά και Λειτουργικά κατά την περίοδο αυτή.
Κέντρον της όλης αυτής πορείας είναι η διττή νηστεία. Νηστεία από τις τροφές και παράλληλα νηστεία από τα πάθη.
Ο όρος «νηστεύω» σημαίνει απέχω παντελώς από τροφές. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο στερητικό «νη» και το ρήμα «έδω» (έδεσμα).
Ωστόσο, όταν ομιλούμε σήμερα για νηστεία δεν εννοούμε ασιτία, αλλά εγκράτεια από ορισμένα φαγητά.
Η νηστεία δεν είναι ανθρώπινο εφεύρημα, αλλά Θεία προσταγή. Η ιστορία της αρχίζει από τον κήπο της Εδέμ.
Εκεί ο πρώτος άνθρωπος, επιλέγοντας να υπακούσει στις προσωπικές του επιθυμίες και τον εγωκεντρισμό του, παρήκουσε στο θέλημα του Δημιουργού του Θεού και επεδίωξε χωρίς τον Θεό του να γίνει θεός.
Αποτέλεσμα της όλης αυτής ανταρσίας ήταν, όχι μόνο να μην γίνει θεός, αλλά και να εισέλθει στον χώρο της φθοράς και του θανάτου.
Για τον λόγο αυτό ο Ίδιος ο Θεάνθρωπος Κύριος υπέδειξε ως δρόμο επιστροφής στην αφθαρσία και την Ανάσταση, τον δρόμο της νηστείας.
Ο Μ. Βασίλειος μας το επισημαίνει καθαρά: «Επειδή ουκ ενηστεύσαμεν, εξεπέσομεν του παραδείσου• νηστεύσωμεν τοίνυν, ίνα προς αυτόν επανέλθωμεν» (PG 31, 168).
Με την εντολή της νηστείας ο Θεός καλεί τον άνθρωπο να πη «όχι» στην ιδική του επιθυμία και να συγκατατεθεί στο θέλημα του Θεού.
Στην Παλαιά Διαθήκη, εκτός της πρώτης εντολής «η δ' αν ημέρα φάγητε απ αυτού, θανάτω αποθανείσθε» (Γεν. 2, 17), βλέπομε τον Μωυσέα, ο οποίος κατά τις δύο αναβάσεις του στο όρος Σινά, για να παραλάβη τον Νόμο, νήστευσε επί τεσσαράκοντα ημέρες (Δευτ. 9, 9).
Μετά από αυτήν την περίοδο νηστείας αξιώθηκε να λάβει τις Θείες Εντολές.
Κατά τον ίδιο τρόπο και ο Προφήτης Ηλίας νήστευσε τεσσαράκοντα ημέρες και αξιώθηκε της Θεοφανείας στο όρος Χωρήβ (Γ´ Βασ. 19, 8). Φανερό γίνεται, λοιπόν, ότι η νηστεία στον Ιουδαϊκό λαό γινόταν κατόπιν εντολής του Ιδίου του Θεού.
Στην Καινή Διαθήκη ο Ίδιος ο Θεάνθρωπος Κύριος νήστευσε, για να προσδώσει την σοβαρότητα εκείνη που ταιριάζει στην νηστεία: «Και νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα ύστερον επείνασεν» (Ματθ. 4, 2). Μας προφυλάσσει δε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός από το να νηστεύουμε εις μάτην, λέγοντάς μας: «Όταν δε νηστεύητε, μη γίνεσθε ως οι υποκριταί σκυθρωποί, αφανίζουσιν γαρ τα πρόσωπα αυτών όπως φανώσιν τοις ανθρώποις νηστεύοντες• αμήν λέγω υμίν, απέχουσιν τον μισθόν αυτών» (Ματθ. 6, 16). Μας τονίζει εδώ να νηστεύουμε με ταπείνωση, χωρίς να επιδεικνύουμε αυτό που κάνουμε, διότι χάνουμε τον μισθό των κόπων της νηστείας.
Οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, βασιζόμενοι στις Αγιογραφικές πηγές, ομίλησαν για την αξία της νηστείας μέσα στον χώρο της Ορθοδόξου εκκλησιαστικής ασκήσεως. Ο Όσιος Μάξιμος ο Ομολογητής μας τονίζει: «Η δε νηστεία την επιθυμίαν (προς κάθε τι αμαρτωλό) μαραίνει» (ΕΠΕ 14, 198).
Είναι γεγονός ότι όσοι τρέφουν το σώμα αφειδώς δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την ικανοποίηση και όλων των άλλων παθών. Αυτή η θέση του Οσίου Μαξίμου επιβεβαιώνει την άποψη όλων των Νηπτικών Πατέρων ότι η νηστεία είναι παθοκτόνος και όχι σωματοκτόνος, γι᾽ αυτό και πρέπει να γίνεται με διάκριση.
Ο Ιερός Χρυσόστομος τις ημέρες του Πάσχα στις Ομιλίες του έλεγε: «Η νηστεία παρήλθε, [...] αλλά νυν μάλλον η πρότερον πλείονα της ψυχής ποιώμεθα την επιμέλειαν». (PG 52, 770).
Αλλά και οι ιεροί Κανόνες ομιλούν για την ανάγκη της νηστείας, βασιζόμενοι στην Αγία Γραφή. (Βλ. ΞΘ´καν. Αγ. Αποστόλων, ΚΘ´καν. της ΣΤ´ Οικουμ. Συνόδου, Ν´ καν. της εν Λαοδικεία Συνόδου, ΙΕ´ καν. του Αγ. Πέτρου Αλεξανδρείας).
Από τα ανωτέρω εξάγεται το συμπέρασμα ότι η νηστεία υπάρχει από τότε που δημιουργήθηκε ο άνθρωπος.
Ετέθη δε από τον Θεό ως αγώνισμα για την απόκτηση της ταπεινοφροσύνης, μέσω της υπακοής στο θέλημα του Θεού και της κατανίκησης του θελήματος του πεπτωκότος ανθρώπου, το οποίο πολλές φορές τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή.
Αυτή η υπακοή ενδυναμώνει και αυξάνει την αγάπη του νηστευτού αγωνιστού πιστού προς τον Θεό, κάτι που έχασε ο πρώτος άνθρωπος, εξ αιτίας της υποδουλώσεώς του στην δική του επιθυμία και τον εγωκεντρισμό του.
Ο εγωκεντρισμός, όπως χώρησε τον Αδάμ από την δόξα του Θεού, με τον ίδιο τρόπο χωρίζει κάθε άνθρωπο από την κοινωνία του με τον Θεό Πατέρα του.
Πολλοί είναι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι η νηστεία είναι αναχρονιστική και μερικοί μάλιστα επιδιώκουν και την κατάργησή της.
Αυτοί, όμως, φαίνεται να μην έχουν κατανοήσει και πολύ την παθολογία της εποχής μας. Η αφθονία και η υπερκατανάλωση έχουν γίνει αφορμή, για να υποδουλωθεί ο άνθρωπος στην ύλη, στον εαυτό του και στις επιθυμίες του.
Για τον λόγο αυτό η εποχή μας έχει ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλη εποχή την άσκηση της νηστείας, η οποία υποδεικνύει η Ορθόδοξος Εκκλησία μας.
Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου | Romfea.gr
Ιεροκήρυκος Ι.Μ. Πατρών
Δρος Θεολογίας
ΠΗΓΗ: romfea.gr
